O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi direktori Firdavs Abduxoliqov boshchiligidagi delegatsiya Oksford Islom tadqiqotlari markaziga tashrif buyurdi.

Markaz vakillari va olimlari bilan uchrashuvda O‘zbekiston Respublikasining Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Birlashgan Qirolligidagi  favqulodda va muxtor elchisi Ravshan Usmonov, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi rektori Uyg‘un G‘afurov, Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori Shovosil Ziyodov, Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori Muzaffarxon Joniyev, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori Jamoliddin Karimov va boshqalar ishtirok etdi.

Yangi O‘zbekistonda madaniy merosni asrab-avaylash, o‘rganish va ommalashtirish borasida amalga oshirilayotgan ishlar, dolzarb ilmiy tadqiqotlar haqidagi, shuningdek, bu boradagi xalqaro hamkorlikni faol rivojlantirishga oid taqdimotlar tinglandi.

O‘z navbatida Oksford Islom tadqiqotlari markazi vakillari ham qator davlatlar bilan hamkorlikda amalga oshirilayotgan “Islom olami tarixi atlasi” loyihasini taqdim etdi. Loyihada dunyoning har bir mintaqasining Islom sivilizatsiyasi rivojidagi o‘rni, muhim kashfiyotlar, olimlar hayoti va faoliyati, shuningdek, islom sivilizatsiyasining jahon ilm-faniga qo‘shgan hissasi ko‘rib chiqildi. Muzokaralar chog‘ida ushbu loyiha turkumida Markaziy Osiyoning islom sivilizatsiyasi rivojidagi roliga bag‘ishlangan jildni yaratish bo‘yicha ikki tomonning saʼy-harakatlarini birlashtirish bo‘yicha kelishuvga erishildi. Uchrashuv O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi, Xalqaro tadqiqot markazlari va Oksforddagi islom tadqiqotlari markazi o‘rtasida hamkorlik memorandumlari imzolanishi bilan yakunlandi. Tadbir doirasida so‘nggi yillarda chop etilgan kitob va albomlar ko‘rgazmasi tashkil etildi.

Oksford islom tadqiqotlari markaziga Katta Langar Qurʼoni faksimilesi, shuningdek, “O‘zbekiston madaniy merosi dunyo to‘plamlarida” turkumidagi kitob-albomlar sovg‘a qilindi.

"O‘zbekiston boy tarix va betakror madaniy merosga ega qadimiy mamlakat, — dedi Oksford islom tadqiqotlari markazi direktori Farhan Nizomiy. — Men O‘zbekistonga ko‘p marotaba borganman. Ammo so‘nggi yillarda mamlakatingiz tashqi dunyo bilan aloqalari tobora kengaya boshladi. Yangi O‘zbekiston rahbari barcha xorijiy hamkorlar qatori biz olimlar, xorijiy tadqiqotchilar uchun ham eshiklar ochiq ekanini aytmoqda. Jumladan, O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi tomonidan Oksford islom tadqiqotlari markazi bilan birgalikda o‘zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirish bo‘yicha olib borilgan muzokaralar kutilgan natijalarni berishiga ishonaman".

Shundan so‘ng O‘zbekiston delegatsiyasi vakillari dunyoning eng qadimiy kutubxonalaridan biri bo‘lgan Oksforddagi Bodlean kutubxonasiga tashrif buyurishdi va u yerda O‘zbekistonga oid nodir qo‘lyozmalar bilan tanishishdi.

"O‘zbekiston buyuk allomalar, shoir va mutafakkirlar yurti, – deydi Bodlean kutubxonasi Sharq qo‘lyozmalari bo‘limi kuratori Nikolas Kontovas. — Jumladan, Hazrat Alisher Navoiyning ul zot hayotligi davrida ko‘chirilgan qo‘lyozmalari kutubxonamiz fondining nodir javohirlaridan sanaladi. Bunday bebaho asarlarni bemalol butun insoniyatning  xazinasi deyish mumkin".

Kutubxonada o‘zbekistonlik olimlar O‘zbekiston madaniy merosiga oid o‘ndan ortiq qo‘lyozmalar bilan tanishdilar. Ayniqsa, Alisher Navoiyning shaxsiy dastxati bo‘lgan “Xamsa” qo‘lyozmasi katta tassurot qoldirdi. Mirzo Ulug‘bekning "Ziji Ko‘ragoniy" asari ham o‘ziga xos tarixga ega. Uni salkam uch asr ilgari oksfordlik olim Jon Geyvs sotib olgan va kitob hoshiyasida zarhal qaydlar kiritgan. Kitob sahifalarida usmonli turk tilidagi bitiklar ham uchraydi.

O‘zbekiston ilmiy delegatsiyasining Buyuk Britaniyaga tashrifi davom etmoqda.

O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi, Respublika Maʼnaviyat va maʼrifat markazi, O‘zbekiston mahallalari uyushmasi hamda qator tashkilotlar bilan hamkorlikda «Tamaddun, madaniyat va maʼrifat» mavzusida «Maʼrifat karvoni» ilmiy-maʼrifiy va madaniy targ‘ibot tadbirlari respublika bo‘ylab boshlandi.

Respublika Maʼnaviyat va maʼrifat markazi rahbari boshchiligidagi ziyolilar jumladan, Mansur Bekmurodov, Muhammadjon Quronov, Anvar Matniyozov kabi qator yetuk olimlar guruhi Qoraqalpog‘istondagi targ‘ibot tadbirlarida ishtirok etmoqda.

«Maʼrifat karvoni» ilmiy-maʼrifiy va madaniy tadbirlarining o‘ziga xos jihati shundaki, hududlardagi olimlar, ziyolilar, sanʼat va madaniyat namoyondalari, maʼnaviy-maʼrifiy ishlarga masʼullar, mahalla faollari hamda ilg‘or yoshlarning bu boradagi bilim va ko‘nikmalarini oshirish, mamlakatimizning milliy-mafkura yo‘nalishidagi islohotlari, jamiyatni, ayniqsa yoshlarni buzg‘unchi g‘oyalardan himoya qilishda ziyolilarni faollikka undash, ular uchun muloqot platformasini yaratishdan iborat. Aynan ziyolilarni mazkur ishga keng jalb qilish orqali, xalqimiz orasida o‘zlikni anglash va tarixiy ildizimizga oid bilimlarni oshirish maqsad qilingan.

Темурий ҳукмдор Улуғбекка тегишли идиш Мўғул сулолалари томонидан сақланган бебаҳо меросдир. Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази раҳбари бошчилигида делегация Лондондаги Виктория ва Альберт музейида ташкил этилган кўргазмада тарихий артефакт билан ҳам иштирок этди.

Бу идиш 1417–1449 йилларда Ҳирот ёки Самарқандда нефрит тошидан ишлангани ҳақида тахминлар мавжуд. Тахминан 200 йил ўтиб, идиш Жаҳонгирга тақдим этилган. Ундаги ёзувлар ва Жаҳонгирнинг унвони идишга мўғул заргари Саида Гилани томонидан битилган. У идиш дастасини ҳам ясаган бўлиши мумкин.

Жаҳонгирнинг ўғли Шоҳжаҳон ушбу қимматбаҳо ёдгорликни қабул қилиб олганида унга ўзининг императорлик унвонини қўшган.

Идишдаги ёзувда қуйидаги сўзлар келтирилган:

«Ҳақиқат ва мажозий рамзларнинг абадий ҳомийси, шоҳ Абул-Музаффар Нуриддин Жаҳонгир, шоҳ Акбарнинг ўғли, ҳижрий 1022 йилда (милодий 1613-14) ҳукмронлигининг 8 йилида».

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази директори Фирдавс Абдухолиқов бошчилигидаги бир қатор олимлар, тадқиқотчилар, шунингдек, Франциядаги Темурийлар жамияти асосчиси ва президенти Фредерик Брессандан иборат делегация Лондондаги Ал-Фурқон ислом мероси фондида бўлди. 

Учрашувда Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, сақлаш ва оммалаштириш бўйича Бутунжаҳон жамияти (WOSCU) ва Ал-Фурқон ислом мероси фонди билан яқиндан ҳамкорлик қилиш борасида сўз юритилди. 

— Бугун Янги Ўзбекистонда муҳтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёев ташаббуслари билан маданий меросни асраб-авайлашга катта эътибор қаратилмоқда. Бу борада Буюк британиялик дўстларимиз билан ҳамкорлик алоҳида ўрин тутади. Хусусан, Президентимиз ташаббуслари билан бунёд этилаётган Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази Буюк Британиядаги қатор ташкилотлар ва олимлар билан бир нечта лойиҳаларни амалга оширмоқда, - деди Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази директори Фирдавс Абдухолиқов. — Жорий йил август ойида Тошкент ва Самарқандда ўтказилган VIII халқаро конгрессда, жорий йилнинг октябр ойида бўлиб ўтган халқаро маданий мерос ҳафталигида ўндан ортиқ британиялик олимлар ўз лойиҳалари билан иштирок этишди. Айни пайтда бу лойиҳаларни такомиллаштириш бўйича ишлар давом этмоқда. Шу ўринда Лондондаги Ал-Фурқон ислом мероси фонди бошқаруви директори жаноб Сали Шаҳсивари билан ҳамкорликда амалга оширилаётган лойиҳалар алоҳида аҳамиятга эга. Бугун  биз бу ерда ана шу ҳамкорликни янада ривожлантириш бўйича бир гуруҳ  олимлар билан келганмиз. Жаноб Шаҳсивари Ўзбекистонда бизга бир қатор қизиқарли лойиҳаларни таклиф этган эдилар. Улардан бири буюк юртдошимиз Каффол аш-Шошийнинг Махосин асарларини ўрганиш билан боғлиқ. 

Учрашувда қайд этилганидек, ислом оламида ўзига хос ўринга эга  бўлган бу асарнинг нусхаларини жамлаш, уларнинг факсимилеларини яратиш алоҳида аҳамиятга эга. Бундан ташқари, учрашувда Ал-Фурқон фондида маданий меросимизга оид яна бир қатор асарлар сақланаётгани ва келгусида ана шу қўлёзмаларни биргаликда тадқиқ этиш режалаштирилаётгани таъкидланди. Шунингдек, Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази ва Ал-Фурқон ислом мероси фонди ўртасида ҳамкорлик меморандуми имзоланди.

Учрашув давомида Ўзбекистон маданий мероси ҳамда “Ўзбекистон обидаларидаги битиклар” китоб-альбомлари, шунингдек, Имом Бухорий, Имом Мотуридий ва Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказлари китоблари, эсдалик совғалари Ал-Фурқон ислом мероси фонди директорига топширилди. Шу ўринда Сали Шаҳсивари келгусида ҳамкорликни давом эттириш ниятида эканлигини билдирди.

Ушбу ташриф Ўзбекистоннинг маданий меросини халқаро майдонда тарғиб қилиш, Буюк Британия билан илмий ва маданий алоқаларни мустаҳкамлашда муҳим қадам бўлади.

Исмат Бухорий ва Бисотий Самарқандий сиймоси тасвирланган миниатюра аниқланди

Британия музейида сақланаётган ушбу тасвирда XIV асрнинг охири ва XV асрнинг биринчи ярми Темурийлар даври тасаввуф адабиётининг йирик намояндалари – Исмат Бухорий ва Бисотий Самарқандий сиймоси тасвирланган.

Бобурийлар тасвирий санъати мактабига оид ушбу асарда устоз ва шогирд мулоқоти акс эттирилган, уларнинг ҳар бирининг номи араб ҳарфларида ёзиб қўйилган. Шу пайтгача тадқиқотларга жалб қилинмаган ушбу асар халқимиз тарихига мансуб нодир дурдоналардан ҳисобланади.

16-noyabr – Xalqaro bag‘rikenglik kuni munosabati bilan poytaxtimizdagi “Wyndham Tashkent” mehmonxonasida bir guruh yetuk ulamolar, atoqli arboblar, diniy soha rahbarlari, xalqaro tashkilotlar vakillari hamda xorijiy olimlarga “Diniy bag‘rikenglik” ko‘krak nishoni topshirildi.

Tadbirda turli vazirlik va idoralar, jamoat tashkilotlari va diniy konfessiya vakillari, milliy madaniy markazlar faollari, yurtimizda millatlararo do‘stlik va diniy bag‘rikenglik rishtalarini mustahkamlashga munosib hissa qo‘shayotgan hamyurtlarimiz hamda OAV vakillari ishtirok etgan.

Senat raisining birinchi o‘rinbosari Sodiq Safoyev, Inson huquqlari bo‘yicha milliy markaz direktori Akmal Saidov, “Nuroniy” jamg‘armasi respublika boshqaruvi raisi, senator Sodiqjon Turdiyev, O‘zbekistondagi islom sivilizatsiyasi markazi rahbari Firdavs Abduxoliqov kabi diniy-maʼrifiy sohadagi islohotlarga hissa qo‘shib kelayotgan tashkilotlar vakillari va faollar ham mazkur mukofot bilan taqdirlandi.

Ushbu ko‘krak-nishoni diniy-maʼrifiy sohaning samaradorligini oshirish, fuqarolarning vijdon erkinligi kafolatlarini taʼminlash, dinlararo va konfessiyalararo totuvlik va bag‘rikenglikni mustahkamlashga hissa qo‘shgan shaxslarni taqdirlash maqsadida taʼsis etilgan.

Islom sivilizatsiyasi markazi Axborot xizmati

Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази директори Фирдавс Абдухолиқов Франциянинг Парижда "WILMOTTE" компаниянинг раҳбари Андрие Барине билан учрашди. Учрашувда компания вакиллари Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази контенти учун тадбиқ қилган лойиҳанинг навбатдаги тақдимоти ўтказилди. Ушбу тадбирда Франциядаги Темурийлар даври тарихи ва санъатини ўрганиш ассоциацияси асосичиси ва президенти Фредерик Брессан ҳамда Ўзбекистоннинг Франциядаги фавқулодда ва мухтор элчиси Нодир Ғаниевлар иштирок этишди. 

Мазкур учрашув давомида “WILMOTTE” компанияси Ўзбкекистондаги ислом цивилизацияси маркази эскпозициясидаги Иккинчи Ренессанс бўлими бўйича концепциясини тақдим этди. Концепцияда илгари сурилган лойиҳалар йиғилиш иштирокчилари томонидан муҳокама қилиниб, тегишли фикр-мулоҳазалар билдирилди. Тақдимот маросимида Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан қурилаётган ушбу марказ жаҳон андозалари даражасида бўлиши, буюк аждодларимизнинг жаҳон тамаддунига қўшга ҳиссасини намойиш қиладиган йирик платформа бўлиши лозимлиги таъкидланди. 

Жорий йилнинг 18-27 октябрь кунлари Ўзбекистон пойтахти халқаро маданий мулоқот марказига айланади. Тошкентда "Шарқ Ренессанслари феномени: салтанатлар, динлар, шахслар ва тамаддунлар" номли маданий мерос ҳафталиги ўтказилади. Ушбу тадбир доирасида конференциялар, семинарлар, форумлар, кўргазмалар ва тақдимотлар ташкил этилади. Тадбирда 100 дан ортиқ хорижий олим ва мутахассислар, жумладан, халқаро маданий ташкилотлар раҳбарлари, чет эл музей ва кутубхоналари бошқарувчилари иштирок этиши кутилмоқда. CNN ва Euronews телеканаллари ахборот йўналишида кўмаклашади.

Тошкентда Маданий мерос ҳафталигини ўтказишнинг асосий мақсади халқаро мулоқот ва ўзаро билим алмашишни мустаҳкамлаш, чет эллик ҳамкорлар билан янги қўшма лойиҳаларни тасдиқлаш бўлиб, булар мамлакат маданий меросини сақлаш, ўрганиш ва оммалаштириш учун йўналтирилган. Бу тадбирлар Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан Янги Ўзбекистонда амалга оширилаётган ислоҳотларга мувофиқ равишда ўтказилмоқда.

18-28 октябрь кунлари ҳафталик доирасида Тошкент аҳолиси ва пойтахт меҳмонлари ташриф буюриши мумкин бўлган кўргазмалар ташкил этилади. Ўзбекистоннинг бой тарихий ва маданий меросига бағишланган ноёб экспозициялар Темурийлар тарихи давлат музейи, Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти, Алишер Навоий номидаги Миллий кутубхона ва Ўзбекистон тарихи давлат музейининг Тошкент филиалида намойиш этилади.

Илмий доира вакиллари ва расмийлар иштирокида мавзуга оид форумлар ўтказилади. Маданий мерос ҳафталигининг ҳар бир куни исломгача бўлган даврдан бошлаб Янги Ўзбекистонда Учинчи Ренессанс давригача бўлган даврларга бағишланади.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан амалга оширилаётган "Ўзбекистон Ислом цивилизацияси маркази" мега лойиҳаси тақдимоти ҳафталикнинг муҳим қисми бўлади. Маданий мерос ҳафталиги иштирокчилари қурилаётган Ислом цивилизацияси маркази биносига ташриф буюриш ва у ерда хорижий ҳамкорлар билан биргаликда ноёб илмий лойиҳалар тақдимоти ўтказиш учун ноёб имкониятга эга бўладилар. Шунингдек, Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, сақлаш ва оммалаштириш бўйича Бутунжаҳон жамияти (WOSCU) аъзолари иштирокида ташкил этиладиган Марказнинг музей залларида мавзули кўргазма ва экспозициялар очилади.

Умуман олганда, Маданий мерос ҳафталиги Самарқандда ўтказилган VIII Конгресс доирасида бошланган ва тасдиқланган бир қатор йирик лойиҳаларнинг мантиқий давоми ҳисобланади. Эндиликда, ушбу лойиҳаларни ишлаб чиқиш жараёни бошланмоқда.

Аввал хабар берганимиздек, жорий йилнинг 15-19 сентябрь кунлари Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази директори Ф. Абдухаликов бошчилигидаги делегация аъзолари иштирокида Туркияда бир қатор тадбирлар, давра суҳбатлари, тақдимот ва кўргазмалар ўтказилди.

Дастлаб, марказ вакиллари томонидан 15 сентябрь куни Истанбул шаҳридаги “Outdor Factory” компанияси  фаолияти яқиндан ўрганилди. Мазкур компания айни пайтда Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази музейини бойитиш бўйича ўз лойиҳаларини тақдим этган. Компания раҳбари Синан Тураман Туркия Президентининг Истанбул шаҳридаги музейида олиб борилаётган ишлар билан таништирди.

Сафар давомида Истанбул шаҳридаги Аё София мажмуаси, Кўк масжид, Тўпқопи саройи, қадимги Эфес шаҳри ва Галикарнас мақбараси каби машҳур тарихий ёдгорликларнинг кичик моделларини ўз ичига олган Очиқ осмон остидаги миниатюралар музейи – Miniatürk сингари диққатга сазовор жойларда қатор учрашувлар ўтказилди. Марказ мутахассислари ушбу тарихий обидалар ва музейлар, кутубхона ва бошқа маърифий муассасалар тажрибасини ўрганишди.

Марказ делегацияси сафар давомида Туркиядаги ана шундай муассасаларда замонавий интерактив дастурлар, ахборот технологияларининг энг сўнгги ютуқларидан қай даражада фойдаланилаётганига эътибор қаратди.

Жумладан, Болалар ва ёшлар учун мўлжалланган “Deneyap Technology Atölyesi” таълим дастури, “Истиқлол” Истанбул иллюзиялар музейи, Туркия Замонавий санъат музейи, Истанбулнинг Усмоний султон Меҳмед Фотиҳ томонидан фатҳ этилишига бағишланган “Панорама 1453” музейи, Аё София тарихи музейида бу борада жаҳондаги энг илғор ва замонавий методлар, турли 3D шоулар, видео-контентлар ишлатилаётгани маълум бўлди.

Илмий-ижодий сафар асносида Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази делегациясига Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази илмий маслаҳатчиси Халит Эрен, Миллий саройлар бошқармаси бошлиғи Ясин Йилдиз, Туркия қўлёзмалар идораси раҳбари Жўшкун Йилмаз, қатор нуфузли олий ўқув юртлари профессорлари, олим ва мутахассислар ҳамроҳлик қилишди.

Истанбулдаги учрашувлар, ташрифлар чоғида Ўзбекистон маданий мероси билан боғлиқ қатор нодир қўлёзмалар ва тарихий экспонатлар билан ҳам таншилди.

Жумладан,  Турк ва Европа меъморчилигининг нодир намунаси “Юлдуз” саройида Қўқон хони Амир Умархон турк султони Маҳмуд II га ҳадя қилган Қуръони Карим нусхаси сақланмоқда. Тўпқопи музейида темурийлар даврига оид қатор нодир осори атиқалар, Бухоро амирининг турк султони Абдулҳамид II га юборган ҳадялари, ислом оламининг энг нодир ва муқаддас омонатлари ўзбекистонлик меҳмонларда катта таассурот қолдирди.

Туркия тарихидаги муҳим масканлардан бири – Долмабахче саройида  Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази директори Фирдавс Абдухаликов ва Туркия Республикаси Президенти ҳузуридаги Миллий саройлар бошқармаси раиси Ясин Йилдиз ўртасидаги учрашувда муштарак миллий меросимизни ўрганишда илмий куч ва имкониятларни бирлаштириш юзасидан фикр алмашилди.

— Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан дунё миқёсида ислом динининг маърифатпарварлик тамойилларини кенг тарғиб қилиш, маданий меросни асраб-авайлашда амалга оширилаётган ишлар алоҳида эътиборга молик, - деди Ясин Йилдиз. – Бу борада Туркияда ҳам ниҳоятда кенг қамровли ишлар амалга оширилмоқда. Икки мамлакат раҳбарлари ўртасидаги музокараларда ҳам бу борада ҳамкорлик алоқаларини ривожлантиришга катта эътибор қаратиляпти. Ўйлаймизки, ўзбекистонлик дўстларимизнинг бу ташриф ҳар икки юрт олимлари ва тадқиқотчилари учун янги имкониятлар эшигини очади. 

Учрашувда бу борада ўзбек ва турк олимларининг ҳамкорлиги доирасида қўшма форум ташкил қилиш таклиф қилинди. Ясин Йилдиз Туркиядаги миллий саройлар, музей ва кутубхоналар билан ҳамкорликда “Ўзбекистон маданий мероси” туркумидан янги китоб-альбомлар чоп этиш бўйича ҳамкорлик қилишини билдирди.

Туркия замини буюк азиз-авлиёлар, улуғ мутафаккирлар хоки мангу қўним топган замин. У ерда Ўзбекистон заминида етишиб чиққан ва қадим Рум ўлкасига сафар қилиб, шу ерда умрининг сўнгги дамларида яшаб ижод қилган аждодларимиз хоки ётибди. Делегация вакиллари Истанбулнинг Айюб Султон мақбарасида дафн қилинган Али Қушчи қабри, Ускударда бир пайтлар ҳаж зиёратига отланган ҳамюртларимиз учун вақтинча бошпана вазифасини ўтаган Ўзбеклар теккеси (хонақоҳи)ни зиёрат қилиб, аждодларимиз руҳига ҳурмат бажо келтирилди.

Ислом тарихи, санъати ва маданияти тадқиқотлари маркази – ИРСИКАнинг собиқ раҳбари Халит Эрен Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази лойиҳаларида ҳам фаол иштирок этиб келмоқда.

— Ўзбекистон раҳбари томонидан амалга оширилаётган умуминсоний ислоҳотларни мунтазам кузатиб бораман, - деди Халит Эрен. – Яқинда бу ислоҳотларнинг жаҳоншумул аҳамиятига бағишланган махсус мақоламни Туркияда инглиз тилида чоп этиладиган “Daily Sabah” газетасида эълон қилган эдим. Бу мақола ва барча дипломатик корпус вакиллари томонидан катта қизиқиш билан қабул қилинди. Айни пайтда Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази билан ҳамкорликдаги Туркияда сақланаётган Ўзбекистонга оид энг нодир Қуръон қўлёзмалари лойиҳаси устида иш олиб боряпман.

Айни пайтда Марказ раҳбарияти томонидан қардош юртдаги матбаа корхоналари, хаттот ношир ва дизайнерлар билан ҳам доимий ҳамкорлик йўлга қўйилган. Бу галги сафар чоғида “Мега Басим” нашриёт уйи директори Ҳасан Конду, Қуръони Каримни 1500 йиллик хат ва безак услубларини ўз ичига олган  қўлёзма хаттоти Ҳусайн Кутлу билан музокаралар олиб борилди. “Ўзбекистон қўлёзма меросида тарихий шахслар”, “Клавихонинг Амир Темур салтанатига саёҳати”, “Қуръони Каримнинг 114 нодир қўлёзмаси”, “Ўзбекистоннинг ноёб  мусҳафлари” китоб-альбомларини чоп этиш бўйича учрашув ва мулоқотлар ўтказилди.

Делегация вакиллари иштирокида 17 сентябрь куни  Ислом тарихи, санъати ва маданияти тадқиқотлари маркази – ИРСИКА ташкилоти биносида мамлакатимизнинг қадимий ва бой тарихи, бетакрор маданияти ҳақида “Янги Ўзбекистон: замон, макон ва маданий мерос” мавзусидаги фотокўргазма ташкил қилинди. Фотокўргазма доирасида “Ўзбекистон-Туркия: туташ илдизлар ва умумий мерос” медиа-ивент дастури ва “Ўзбекистоннинг буюк алломалари энциклопедияси” лойиҳаси тақдимотлари ўтказилди.

Ушбу тадбир давомида Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази, Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Мотуридий илмий текшириш марказлари тақдимотлари ўтказилди. Шунингдек медиа-ивент доирасида  Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази, Ислом тадқиқотлар маркази ва ИРСИКА ўртасида “Ўзбекистоннинг буюк  алломалари” энциклопедиясини яратиш бўйича келишиб олинди.

18-19 сентябрь кунлари ҳам ўзаро манфаатли учрашувларга бой бўлди. Жумладан, Фуат Сезгин илм-фан ва технологиялар тарихи музейи, Тўпқопи саройи музейи, Турк-ислом санъати музейи тажрибаси яқиндан ўрганилди. Бир қатор тарихий нодир қўлёзмалар, жумладан Қуръони Каримнинг Олтин Ўрда ҳукмдори Ўзбекхон даврида яратилган, темурий шаҳзода Бойсунқур Мирзо томонидан кўчирилган нусхаларининг факсимиле нашрларини яратиш юзасидан музей раҳбарлари билан келишувга эришилди. Туркия қўлёзма асарлар бошқармаси раиси профессор Жўшқин Йилмаз томонидан “Саҳиҳ ул-Бухорий” асарининг XIII асрда кўчирилган энг қадимги тўлиқ қўлёзмасининг факсимиле нусхаси Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази ва Имом Бухорий инновацион музейига ҳадя  қилинди.

Ана шундай қизиқарли, фойдали учрашувлар, музокаралар Туркия пойтахти Анқара шаҳрида ҳам давом этди. 17 сентябрь куни Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази ва Имом Бухорий илмий-тадқиқот маркази ходимлари томонидан Анқара университети Илоҳиёт факультети ҳамда Туркия Республикаси Президенти ҳузуридаги Миллат кутубхонасида юртимиздаги мазкур марказларнинг тақдимотлари ташкил этилди. Хусусан, Туркия Миллий кутубхонасида ташкил этилган Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази бурчагини янада бойитиш бўйича ушбу кутубхона мутасаддилари билан музокаралар олиб борилди.

Бошқарма ҳузуридаги Сулаймония кутубхонасида сақланаётган қўлёзмалар фонди билан танишилди ва китобларни сақлаш шароитлари ўрганилди, тажрибалар алмашилди. Шундан сўнг делегация аъзолари Ромий кутубхонасининг реставрация лабораториясида бўлиб, у ердаги иш жараёнлари, қадимий қўлёзма манбаларни тиклаш-таъмирлаш тажрибалари билан танишилди. Айни пайтда бу ерда ўзбекистонлик бир гуруҳ реставраторлар ҳам тажриба ўтамоқда.

— Туркияга бу галги ташрифимиз жуда эсда қоларли ва манфаатли бўлди, дейиш мумкин, - деди Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази директори Фирдавс Абдухаликов. – Яқинда Самарқанда ўтказилган “Буюк аждодлар мероси – Учинчи Ренессанс асоси” Халқаро конгрессида 40 га яқин туркиялик олимлар иштирок этиб, марказимиз фаолиятини такомиллаштириш юзасидан 30 дан ортиқ таклиф ва лойиҳаларни илгари суришган эди. Биз ушбу мутахассислар билан учрашиб, уларнинг ўз лойиҳалари бўйича ишларни давом эттириш юзасидан музокаралар олиб бордик.

Турк музей ва кутубхоналаридаги Ўзбекистон маданий меросига оид экспонатлар билан яқиндан танишиб, икки халқ маданияти, тарихи ва  тақдири бир-бирига чамбарчас боғлиқ эканига янада ишонч ҳосил қолдик. Бу сафаримиздан олинган хулосалар кейинги фаолиятимиз йўналишларини аниқ ва тўғри белгилаб олишимизда катта ўрин тутади.

Ўзбек ва турк халқларини азалий дўстлик, биродарлик ва қардошлик ришталари ўзаро боғлаб туради. Шуни ҳам таъкидлаш жоизки, Ўзбекистон ва Туркияни кўп қиррали ҳамкорлиги йилдан йилга янада кенгайиб, янги босқичга кўтариляпти. Сўз исботи сифатида айтиш мумкинки, Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази делегацияси Туркия Республикасида бўлиб турибди. 

Ташрифдан мақсад эса халқаро маданий ҳамкорликни янада мустаҳкамлаш ва тажриба алмашишдир. 15 сентябрь куни маданият ва музей муассасалари учун инновацион ечимларни ишлаб чиқиш бўйича ихтисослашган “Outdoors Factory” компанияси ҳамрохлигида Истанбулдаги бир қатор замонавий музейларга саёҳат ташкил этилди. Бундан кўзланган асосий мақсад эса музейларда замонавий технологияларни жорий этишдаги энг яхши амалиётларни ва уларнинг маданий меросни сақлашга таъсирини ўрганишдан иборат.

Ҳозирги замонавий технологиялар ёрдамида маданий мерос ва қадриятларни кенг жамоатчилик, жумладан, ёш авлод учун қизиқарли тарзда тарғиб қилишга ҳам алоҳида эътибор қаратилди.

Делегация аъзолари Византия даврининг қадимий ерости иншоотларидан бири бўлган Шерефийе ерости сардобаси (Şerefiye Sarnıcı) билан танишишди. Бу иншоот император Феодосий II (401–450 й.) даврида Константинополда сув сақлаш учун қурилган. Ҳозирги кунда бу ерда сув таъминоти тарихи ҳақида визуал ҳикоя қилувчи 3D мэппинг технологияси асосидаги ўзига хос объект мавжуд. Шунингдек, делегация ҳашаматли Айя София ибодатхонаси, Кўк масжид, Тўпқопи саройи, қадимги Эфес шаҳри ва Галикарнас мақбараси каби машҳур тарихий ёдгорликларнинг кичик моделларини намойиш қилувчи Очиқ осмон остидаги миниатюралар музейида ҳам бўлишди. Музей ташриф буюрувчиларга бу муҳим иншоотларнинг моделларини бир жойда кўриш ва тарихга қисқача сайр қилиш имконини тақдим этади.

“Deneyap Technology Atölyesi” интерактив музейи болалар ва ёшлар учун таълим дастурининг бир қисми бўлиб, янги технологиялар, дастурлаш ва сунъий интеллект ёрдамида фан ва маданиятни ўрганишга имкон беради.

Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази вакиллари музей экспозицияларида замонавий технологияларни жорий этишнинг маданий меросни сақлаш ва унинг янги шаклларини яратишдаги аҳамиятини алоҳида таъкидлашди.

Музей раҳбарлари ва Outdoors Factory раҳбари Синан Турамон билан ўтказилган муҳокамаларда Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказида интерактив дастурларни ривожлантириш ва ташриф буюрувчиларни кенгроқ жалб қилиш учун технологиялардан фойдаланиш масалалари кўриб чиқилди.

“Ҳозирги замон маданий меросни сақлаш ва оммалаштириш учун янги ёндашувларни талаб қилади. Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказининг асосий вазифаси – бой мазмун билан тўлдирилган ва замонавий технологиялар билан уйғунлаштирилган контентлар яратишдир. Замонавий музейлар фақатгина артефактларни сақлаш жойлари эмас, балки ташриф буюрувчилар билан интерактив мулоқот қилиш учун фаол майдондир. Ҳурматли Президентимиз Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан бунёд этилаётган бу маданий-гуманитар мегалойиҳага бу каби технологияларни жорий қилиш ислом маданий меросини янги авлод ва кенг оммага қизиқарли тарзда тақдим этишда янги йўлларни очади”, – деди Фирдавс Абдухолиқов. – “Бу ёндашув кўп асрлик анъаналарни замонавий технологиялар орқали сақлаш ва ривожлантириш йўлида муҳим қадам бўлади”.

Делегациянинг Туркияга ташрифи Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази ва Истанбул музейлари ўртасидаги ҳамкорликни ривожлантириш, шунингдек, маданият ва инновациялар соҳасида тажриба алмашиш учун янги имкониятлар эшигини очади. “Делегациянинг Истанбулга ташрифи доирасида ИРСИКАда медиа тадбир, шунингдек, қатор музейларга ташриф, меморандумлар имзолаш ва Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази концепциясини янги мазмун билан бойитишга кўмаклашадиган келишувларни тузиш режалаштирилган”, – деди марказ раҳбари.

Самарқанддаги Конгресслар марказида Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, сақлаш ва оммалаштириш бўйича Бутунжаҳон жамияти (WОSCU) VIII Халқаро конгресси  бўлиб ўтди. Дунёнинг 35 давлатидан 300 дан ортиқ иштирокчи Самарқанд декларациясини қабул қилишиб, Ўзбекистон Республикаси Президентига анъанавий Мурожаатнома билан чиқишди. Тадқиқотчилар Шавкат Мирзиёевга жорий йил 24 август куни бўлиб ўтган “Буюк аждодлар мероси – Учинчи Ренессанс асоси” VIII Халқаро конгрессининг очилиши муносабати билан иштирокчиларга йўллаган табриги учун миннатдорлик билдиришди. 

Мурожаатда Ўзбекистон раҳбарининг ноёб муаллифлик мега-лойиҳаси – Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази юксак баҳоланди. Иштирокчилар маданият масканларида бўлиб, Ислом цивилизацияси маркази ва Имом ал-Бухорий маънавият марказида барпо этилаётган маҳобатли иншоотлар билан танишди. Конгресс давомида Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказини сифатли мазмун билан тўлдириш бўйича қўшма лойиҳаларни ишлаб чиқишга қаратилган 300 дан ортиқ маърузалар, таклифлар, интервьюлар, баёнотлар ва тақдимотлар тақдим этилди. 

Ялпи мажлис доирасида иштирокчилар WOSCU VIII Халқаро Конгресси якунларини сарҳисоб қилдилар ва Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази мазмуни учун асос бўлиб хизмат қиладиган Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказининг қўшма лойиҳалари “Йўл харитаси”ни тасдиқладилар. Долзарб вазифалар қаторига ноёб қўлёзмаларнинг факсимиле нусхаларини яратиш, музейшуносликдаги инновацион ишланмалар, янги археологик ва этнографик экспедициялар, ҳаттоки сунъий интеллектни фанга жорий этиш каби масалалар ҳам киради.

Қабул қилинган Самарқанд декларацияси конгресснинг тўрт кунлик ишини якунлаб, тадбир иштирокчиларининг тараққиёт ва маърифат ғояларига содиқлигини тасдиқлади. IRCICA, TURKSOY, “Al Furqan” жамғармаси, Араб дунёси институти, Халқаро Туркий академия каби 10 та йирик халқаро ташкилот раҳбарлари, 15 нафар академик, 40 нафар профессор ва доцент, 103 нафар фан доктори, 54 та музей ва кутубхоналар директорлари, 5 нафар олий ўқув юртлари ректорлари, 5 та нашриёт уйи директорлари 35 давлатдан 300 дан ортиқ иштирокчилар номидан мурожаатни “Al Furqan” жамғармаси директори Сали Шаҳсивари ўқиб эшиттирди.  

Конгресснинг якуний йиғилишида WOSCU халқаро мукофоти  –  “Олтин китоб” тақдим этилди, бу йил у Саудия Арабистони, Қозоғистон, Туркия, Буюк Британия ва бошқа мамлакатлардан келган 10 нафар шарқшунос олимларга насиб этди.  

Шунингдек, 20 та хорижий оммавий ахборот воситалари, жумладан CNN, Euronews, “Россия-Культура”, “Мир”, “Россия-24” ва Марказий Осиё давлатларининг телеканаллари журналистлари таклиф этилди

2024 йил 22 августда Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси томонидан Халқаро ТУРКСОЙ ташкилоти бош котиби, Қирғизистон халқ ёзувчиси, давлат ва жамоат, маданият арбоби, Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасининг фахрий аъзоси Султон Раевнинг “Танланган асарлар” китоби тақдимоти ўтказилди. Унда ёзувчи ва шоирлар, адабиётшунослар, илмий, адабий жамоатчилик вакиллари иштирок этишди. 
Султон Раевнинг “Танланган асарлар” китоби Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси ҳомийлигида чоп қилинган бўлиб, унга адибнинг “Тўфон” романи, “Қуёш тутилган кунда” номли қиссаси, бешта саҳна асари, ўнга яқин ҳикоялари киритилган.  Адибнинг асарлари “Жаҳон адабиёти”, “Ёшлик” ва “Шарқ юлдузи”, “Ҳуррият” каби қатор газета-журналларда эълон қилинган. 2021 йили ўзбек тилида нашр этилган “Туркий адабиёт дурдонлари” 100 жилдлик мажмуасига унинг бир туркум ҳикоялари киритилган.
Султон Раев Қирғизистон Республикасида Таълим ва маданият вазири ўринбосари, Маданият ва санъатни қўллаб-қувватлаш жамоат фонди президенти, Маданият вазири, Президент маслаҳатчиси, Маданият, ахборот ва туризм вазири каби масъул лавозимларда самарали меҳнат қилган. 2021-2022 йилларда Туркий давлатлар кенгаши Бош котибининг ўринбосари сифатида фаолият кўрсатган бўлса, 2022 йилда ТУРКСОЙ бош котиби этиб сайланди. Шундан буён у туркий тилли давлатлар маданиятини ривожлантириш ва уларни жаҳон миёқсида танитиш борасида ўнлаб лойиҳаларни амалга оширишда бош-қош бўлмоқда.
Тақдимот маросимида Ўзбекистон Республикаси Президентининг маслаҳатчиси, ёзувчи Хайриддин Султонов, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси спикерининг ўринбосари, академик Акмал Саидов, Турк дунёси Ёзарлар бирлиги раиси Улуғбек Эшдавлат, Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси раиси Сирожиддин Саййид, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган маданият ходими Зуҳриддин Исомиддинов, “Саодат” журнали бош муҳаррири Мунаввара Усмонова, филология фанлари доктори Жаббор Эшонқул ва бошқалар сўзга чиқиб, адиб ижоди, унинг туркий адабиёт ривожидаги тутган ўрни, туркий тилли мамлакатлар ўртасида маданий алоқаларни ривожлантиришда адабиётнинг аҳамияти ҳақида алоҳида тўхталиб ўтишди. Тақдимот сўнггида таниқли адиб адабиёт ихлосмандларига дастхат қўйилган китобларини ҳадя қилди.

Мадрид шахрида WOSCU бошқаруви раиси, Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази директори Фирдавс Абдухолиқов таниқли қуръоншунос, шарқшунос олими Француа Дерош ҳамда Kulturalis нашриёти раҳбари Шарлотта Крамер учрашди.  Учрашувда давлатимиз раҳбари ташаббуси билан бунёд этилаётган Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази ҳақида маълумот берилди.  Шунингдек, 114 та қуръони карим саҳифаларини бир тўпламда нашр этишни мақсад қилган  “114 Қуръон” лойиҳаси доирасида музокаралар олиб борилди. Ушбу лойиҳада Француа Дерош илмий координатор сифатида иштирок этадиган бўлди.

500 dan ortiq olimlar O‘zbekiston Prezidentiga bilim va tajribalarini bir maqsad yo‘lida safarbar etishga va’da berishdi

Пойтахтда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ўзбекистон Ислом Цивилизацияси маркази томонидан “Буюк аждодлар мероси – III Ренессанс пойдевори” Ўзбекистон олимлари форуми иш бошлади.

Илмий анжуманнинг асосий мақсади Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 16 июлдаги “Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази фаолиятини янада такомиллаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-5186-сон қарорининг “Жаҳон илм-фани тараққиёти ва цивилизациясига ҳисса қўшган аждодлар илмий меросини тадқиқ қилиш ҳамда янги юксалиш давридаги ютуқларни тарғиб қилиш” бўйича “Йўл харитаси”да белгиланган илмий-тадқиқот ишлари, музей, архив, кутубхона ва қўлёзмалар фондини бойитиш тадбирларини ташкил этишни таъминлашга  қаратилган.

Икки кунлик Форумда Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази, Ўзбекистон халқаро ислом академияси, Ўзбекистон мусулмонлари идораси, Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси институтлари вакиллари, шунингдек, мамлакатимиз олий ўқув юртлари етакчи олимлари, музейлар, кутубхона ва турли ҳамкор ташкилот ва муассалар ҳамда ОАВ вакиллари иштирок этишмоқда.

500 га яқин иштирокчини қамраб олган Форумда Ўзбекистон Ислом цивилизацияси марказининг мақсад ва вазифалар, келгуси режаларини намоён этадиган 10 дан ортиқ семинарлар ва тақдимотлар ташкил этилмоқда.

Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, сақлаш ва оммалаштириш бўйича Жаҳон жамияти Британия кутубхонасига "Ўзбекистон маданий мероси жаҳон тўпламларида" китоб-албомининг 50 та жилдини ҳадя қилди.

Ўзбекистоннинг элчиси Равшан Усмонов, Британия кутубхонаси амалиётлари бўйича директори Жас Рай ва иккала давлат вакиллари иштирок этган топшириш маросими Ўзбекистон ва Буюк Британия ўртасидаги маданий алоқаларни ривожлантиришда муҳим босқич бўлди.

Маълумот учун: Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, сақлаш ва оммалаштириш бўйича Жаҳон жамияти “Ўзбекистон маданий мероси” кўп жилдли туркуми доирасида Британия коллекцияларида сақланаётган Ўзбекистон тарихий-маданий меросининг ноёб экспонатларига бағишланган бир неча жилдлар чоп этилган. «Марказий Осиё санъати Фисвилям музейида» китоб-албоми «Марказий Осиё мероси Кембриж университети тўпламларида» туркумининг биринчи жилдидир. Ф. И. Мелвилл таҳриридаги мазкур жилд энг қадимги вақтлардан Хива хонлиги ва Бухоро амирлигини ҳам қамраб олган кейинги ислом давригача Марказий Осиё Икки дарё оралиғи санъатига бағишланган.

Кейинги китоб-албом «Ўзбекистон маданий мероси Буюк Британия тўпламларида» деб нимланиб, асосан учта музей – Буюк Британиянинг асосий тарихий-археологик музейи ва дунёдаги энг йирик маданий муассасалардан бири бўлган Британия музейи, Оксфорд университетининг Эшмол музейи ва «Баррелл коллекцияси» сақланаётган Глазгодаги ноёб жамоат музейининг коллекцияларидаги артефактлар тақдим этилган. Коллекцияларнинг ҳар бири ўз-ўзича қизиқарли ва Бирлашган қиролликнинг тарихда Ўзбекистон халқларининг хилма-хил маданиятига нисбатан кўрсатган катта қизиқишларини акс эттиради.

Лувр музейи ўз коллекциясини Ўзбекистон маданий меросига оид қимматли нашрлар билан бойитди. Парижда “Ўзбекистон маданий мероси жаҳон тўпламларида” туркумидан 50 жилдлик китоб-албомлар Лувр музейига тантанали совға қилиш маросими бўлиб ўтди. Лувр музейи директорининг дипломатик маслаҳатчиси Лионард Балтазар совға учун чуқур миннатдорлик билдириб, ушбу китоблар музей коллекциясига қимматли қўшимча бўлишини таъкидлади.

Тошкентда рассом Гули Громованинг "Тинчлик таъми" номли  кўргазмаси очилди. Гуля Громова 15 йилдан ортиқ қўшни Олмаотада яшаб ижод қилсада, унинг ижодий услубининг асослари ўзбек рассомчилик мактабида қўйилган. Рассом Бенков рассомчилик коллежи ҳамда Тошкент театр ва рассомлик институтида тахсил олган. Унинг картиналарининг қаҳрамонлари ҳоҳ дарвеш, хоҳ вазир, хоҳ улуғвор хоним – ҳар бир образда рассом ўзининг лирикаси ва визуал ёрқинлигини моҳирона уйғунлашган. Масалан, кўргазма учун яратилган "Кабутарли қиз" асарида Гули Громова ўз болалик хотираларидан илҳомланган.